Wat weet jij van ‘zigeuners’?

Onlangs heb ik een professor, gespecialiseerd in mensenrechten (en de hele rataplan die daarbij hoort), leren kennen. Hij is een expert als het gaat om mensenrechten zaken binnen Colombia en rijdt rond in ook weer een gepantserde wagen omdat (blijkbaar) niet iedereen zijn werk en inzet kan waarderen. Tijdens zijn loopbaan heeft hij ook een tijdje in Madrid gestudeerd en gewerkt. Daar heeft hij zich voornamelijk beziggehouden en verdiept in de situatie van zigeuners, of beter gezegd, Roma en Sinti.

Omdat de situatie van de Roma en Sinti door heel Europa ronduit droevig te noemen is, vroeg hij mij hierop hoe de situatie van Roma en Sinti in Nederland was. Ik moest heel even nadenken maar kwam tot de conclusie dat ik het niet wist. En het enige wat ik kon bedenken was het feit dan ieder dorp of stad wel ‘kampers’ heeft en dat daar vooral een erg (heel erg) negatief beeld over bestaat.

Omdat ik me eigenlijk een beetje schaamde over feit dat ik het eigenlijk gewoonweg niet wist, besloot ik om me een beetje meer te verdiepen in hoe het in ons land met de Roma en Sinti gemeenschappen gesteld is. Ik vond een paar rapporten en wat websites van organisaties en kwam toen tot de conclusie dat ik het werk wat ik hier doe ook gewoon in Nederland zou kunnen doen.

Misschien een beetje kort door de bocht maar toen ik vorige week schreef dat we in Nederland nog veel kunnen leren dan geldt dit zeker (en bij uitstek) voor hoe ‘wij’ met Roma en Sinti omgaan. Voordat ik trouwens verder ga, is het misschien belangrijk te vermelden dat ‘kampers’ of beter gezegd woonwagenbewoners niet hetzelfde zijn als Roma en Sinti. Veel Roma en Sinti wonen (of woonden) wel in woonwagens maar ze vormen maar een klein deel van het totaal aantal woonwagenbewoners. Verder komen Roma en Sinti oorspronkelijk uit India en zijn hun karakteristieke kenmerken het nomadische bestaan en het gesproken woord (van oudsher kunnen de meeste Roma en Sinti dan ook niet lezen of schrijven). Tot slot worden ze in de meeste landen behandeld als tweederangsburgers en zijn de Nazi’s er tijdens de Tweede Wereldoorlog bijna in geslaagd om ze totaal uit te roeien…..

Om een beeld van de huidige situatie te schetsen, kwam ik in één van de artikelen die ik heb gelezen, het volgende stukje tegen:

‘Het komt relatief veel voor dat Roma en Sinti die maatschappelijk carrière maken, afstand nemen van de eigen cultuur of zich niet openlijk als Rom of Sinto durven te manifesteren, uit angst voor vooroordelen’. In mijn ogen is dit een typisch voorbeeld van ‘discriminatie geslaagd’.

Net zoals de discriminatie tegen de inheemse bevolking hier in Colombia (en in de meeste landen trouwens) ook ‘goed geslaagd’ is. Dat dit nu stapje voor stapje en beetje bij beetje aan het veranderen is, kost enorm veel: erkenning, tijd, inzet, geduld, nog meer inzet, nog meer tijd en nog meer geduld. En dan heb ik het voor het gemak alleen even over de voorbeelden hier in Colombia en niet over de andere landen…..want de meesten maken er (nog steeds) een potje van (en daar vormen Canada en de VS geen uitzondering op). Tegelijkertijd hebben we het hier over een proces dat van twee kanten moet komen: acceptatie, inzet en erkenning vanuit de maatschappij en zelfvertrouwen, maar ook acceptatie en inzet vanuit de minderheden zelf. Je kiest hierbij dus zeker wel voor de ‘moeilijke’ weg, want veel makkelijker is het om het probleem gewoon weg te schuiven en van beide kanten te doen alsof de status quo acceptabel en ‘normaal’ is.

In Nederland heerst dan ook de gedachte dat ‘zigeuners’ maar een stel ‘domme’ en ‘criminele’ boeven zijn, waar je als het even kan uit de buurt moet blijven. En dit zeggen we zonder enige schroom of schaamte ook nog eens gewoon hardop. Een dergelijk vooroordeel help je vervolgens natuurlijk ook niet zomaar de wereld uit. Sterker nog het vooroordeel houdt zichzelf voor een groot deel in stand want verhoudingsgewijs  komen er ook veel ‘zigeuners’ in de criminaliteit terecht. Belangrijk is dan echter te vragen waarom dit is? Het antwoord is in principe simpel, omdat er vaak geen andere kansen zijn.  En die kansen zijn er niet omdat er sprake is van discriminatie…

Nou heb ik al veel te vaak het argument gehoord, dat in Nederland, iedereen (dezelfde) kansen heeft of in ieder geval altijd de mogelijkheid heeft om bepaalde keuzes te maken. Bullshit. Dit zeggen alleen maar mensen die zelf alle kansen en keuzemogelijkheden hebben gehad, en hoe graag ik het ook zou willen geloven in de werkelijkheid is het echt niet zo. Want hoewel ieder mens een bepaalde keuzevrijheid heeft, liggen er ook tal van dingen redelijk ‘vast’: Als je als kind al met een taalachterstand op de basisschool begint, dan liggen je kansen al anders. Als je uit een bepaald sociaal milieu komt of bepaalde etnische afkomst hebt, liggen je kansen al anders, en als je dan ook nog juist om deze sociale afkomst of etnische afkomst wordt achtergesteld of minder serieus wordt genomen, dan liggen je kansen al helemaal anders. Ik zeg niet dat al deze elementen niet te doorbreken zijn, maar helaas is dit slechts voor een enkeling weggelegd.

Tot het moment natuurlijk dat er structureel wat verandert. Verandering die vooraf moet worden gegaan door erkenning van de discriminatie. Waarna er vanuit deze erkenning verbeterende stappen kunnen worden ondernomen.

Maar juist de eerste stap van erkenning is al een enorm grote stap, laat staan het verbeteringsproces an sich. Want zeg nou zelf, het is toch ook gewoon veel makkelijker om Roma en Sinti in Europa te betitelen als domme criminele boeven en de inheemse bevolking hier in Noord en Zuid Amerika als domme, onderontwikkelde luilakken. Of toch niet?

Wil je nou ook meer weten over de Roma en Sinti in Nederland? Kijk dan eens op de website van de Anne Frank Stichting www.annefrank.org onder het kopje Racisme en extremisme