Discriminatie, wat betekent dat?

Afgelopen week was ik in Leticia, een stadje van nog geen 25.000 inwoners (+45.000 inwoners van het aangelegen Braziliaanse Tabatinga) midden in het Amazone gebied en gelegen aan de rivier de Amazone. In dit gebied wonen veel Tikuna indianen. Zij wonen van oudsher in dit gebied, leven langs de rivieren en leven van de visserij, de jacht en de agrarische teelt.

Langs de rivier de Amazone maar ook langs de andere nabijgelegen rivieren zijn tal van dorpjes gesticht, sommige bestaan uit een paar families anderen zijn groter en tellen een paar honderd tot duizend mensen. De dorpjes die je hier tegenkomt zijn eigenlijk hele normale dorpjes met hele normale mensen. Ik zeg dit omdat men bij het woord indiaan vaak een bepaald beeld heeft. Colombia kent 95 verschillende indianenstammen, allemaal met hun eigen verhaal, achtergrond en cultuur. Sommige dragen nog traditionele kleding, anderen zijn zo ‘ingeburgerd’ dat ze gewoon in spijkerbroek en T-shirt rondlopen en alleen bij speciale gelegenheden hun oorspronkelijke kloffie uit de kast trekken of speciaal maken.

In de Amazone is voornamelijk sprake van het laatste, hele gewone mannen, vrouwen en kinderen gekleed zoals jij en ik, nou ja in de zomer dan, want het is daar lekker tropisch. Op het eerste gezicht denk ik dan ook bij aankomst bij de eerste ‘gemeenschap’ die we bezoeken, nou dit is gewoon een heel normaal klein dorpje, niet heel anders dan dat ik van andere kleine dorpjes gewend ben. De huizen zijn gebouwd van hout en de daken zijn voornamelijk gemaakt van zinken golfplaten, er zijn wat looppaden en het is er lekker rustig, het enige is dat je er met de boot heen moet ipv met een auto of een bus.

Maar dan begint de raadsbijeenkomst in één van de gebouwtjes (dat iedereen erin past is er aan de buitenkant niet aan af te zien) en ben ik getuige een 3 uur durende terugkoppeling over het programma/project ‘democratiseringsscholing’ dat hier wordt uitgevoerd. Bijeengekomen zijn vertegenwoordigers van 19 gemeenschappen/dorpjes die samenwerken en de krachten gebundeld hebben. Veel hebben wat te zeggen, er wordt veel herhaald, nog meer gepraat, nog meer herhaald, maar alle 19 vertegenwoordigers doen hun woordje (of uitgebreid betoog). Persoonlijk vind ik de meeste nogal lang van stof, zoals de gemiddelde Colombiaan, zonder echt iets extra’s toe te voegen (wij Nederlanders zijn zoooo praktisch……..punt is duidelijk… hup en nu door). En hoewel ik het interessant vind om naar te luisteren en mee te maken, vind ik de gang van zaken eigenlijk heel erg normaal.

Het feit dat dit is wat ik denk, is denk ik het grootste compliment voor de organisatie die hier al 22 jaar onderwijsprojecten op poten zet en ondersteunt, want dat betekent dat er enorme stappen vooruit zijn gedaan!!

Vijf jaar geleden nog waren de mensen die nu ‘lullen als Brugman’ nog in zichzelf gekeerde stille mensen. Er ging waarschijnlijk veel in hun hoofd om, maar dit ook uitdrukken, nee dat deed men niet. Eén van de mannen die het woord neemt, stelt zich voor. Hij begint met zijn naam, dan dat hij getrouwd is en hoeveel kinderen hij heeft, wat hij voor werk doet en dan welk dorp hij nu ‘mag’ vertegenwoordigen. Wij zouden het misschien overdreven vinden, of geen belangrijke informatie vinden. Maar wat hij vertelt, vertelt hij met trots. Zo van, ‘dit ben ik’. Nou ken ik in NL genoeg mensen die ook zo over zichzelf praten (maar dan op een arrogante manier), maar we hebben het hier wel over een Tikuna indiaan. Een Tikuna indiaan die trots vertelt wie hij is, wat hij doet en dat hij zijn dorp vertegenwoordigt.

En dan begint de realiteit langzaam tot me door te dringen. Deze mensen die ik gewoon zie als gewone mensen zijn jarenlang, pardon, eeuwenlang, gediscrimineerd, achtergesteld en als het even zo uitkwam vermoord. Indianen werden als dom, primitief en ongeorganiseerd (dit geldt niet voor alles stammen) bestempeld. En als je als bevolkingsgroep dat stempel eenmaal hebt dan kom je daar moeilijk van af. Tegelijk is het ook wel makkelijk om te zeggen dat mensen dom zijn, als ze niet naar school zijn geweest en niet gewend zijn aan de ‘westerse’ organisatiestructuur. Sterker nog, door gebrek aan onderwijs en scholing kan een maatschappij deze bestempeling ook met gemak in stand houden en eer aan doen, want ja wie niet naar school gaat blijft ‘dom’.

De sleutel tot verandering is dan ook onderwijs en scholing. Fucai, de organisatie waarmee ik daar was, zag dit 22 jaar geleden al in en begon met projecten die de gemeenschappen/dorpen op de lange termijn meer handvatten moesten bieden om ‘mee te draaien’ in de hedendaagse maatschappij en dat dan gekoppeld aan een behoud van de eigen cultuur. Een enorme uitdaging want je wilt de mindset veranderen van ‘ik wordt gediscrimineerd en ben ‘minder’ om mijn cultuur en afkomst’ naar ‘ik ben trots op mijn cultuur en afkomst en heb dezelfde rechten en mogelijkheden als de ‘rest’’. Een lang, langzaam maar enorm waardevol proces, wat de eigenwaarde van de oorspronkelijke bevolking van dit land weer terug kan en moet brengen.

En dan heb ik gewoon te luisteren, met geduld en aandacht naar wat eenieder tijdens de bijeenkomst te zeggen heeft. Want ook al is het in mijn ogen een herhaling en/of langdradig het is het verhaal van iemand die zichzelf heeft leren waarderen, en daarom van belang.

Tegelijk denk ik dan aan Nederland, want ook wij kunnen wat dit betreft nog veel leren. Waar ook wij het over het algemeen makkelijker vinden om mensen ‘weg te zetten’ dan in mensen te investeren. Het is makkelijk om klaar te staan met ons oordeel en te denken binnen ons eigen kader, maar wat als we nou eens verder zouden vragen naar het waarom en de moeite zouden nemen om de ander te begrijpen (of begrip te tonen)? En dan van daaruit verder te gaan.

Ook voor mij een leerproces, maar wel een leerproces dat ik iedereen gun.