Het Paleis van Justitie

Graag wil ik jullie vertellen waar ik de afgelopen weken over heb gelezen, gelezen en nog eens gelezen. De gebeurtenis die ik ga beschrijven is een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van Colombia en wordt ook wel de ‘Holocaust van het Paleis van Justitie’ genoemd. De ‘zaak’ ligt nu voor het Inter-Amerikaans Mensen Rechten Hof maar het gebeurde vond plaats op 6 en 7 november 1985. Ja, dat is 26 jaar geleden…. zelf ben ik ook 26. Maar dit is wat jarenlange straffeloosheid betekent: ernstige, heftige en vreselijke zaken die voor jaren of voor altijd blijven ‘liggen’.

Op 6 november 1985 drong de toenmalige guerrillabeweging 'M19' het Paleis van Justitie binnen, bezette het gebouw en gijzelde alle aanwezigen. Het Colombiaanse leger reageerde meteen door er met grof geweld voor te zorgen dat deze bezetting niet lang zou duren en over onderhandelen heeft men niet eens nagedacht. Het gebouw werd gebombardeerd en men vond het nodig om met tank en al door de ingang te knallen. Ik kan jullie alvast vertellen dat men de klus binnen 48 uur geklaard had, maar dat er toen wel een nieuw Paleis van Justitie gebouwd moest worden. Ik wil niet weten hoe dit eruit gezien moet hebben, want even voor het plaatje, het Paleis van Justitie stond en staat midden in het centrum van Bogota.

Het leger heeft veel gegijzelde uit het gebouw gered maar de hele operatie heeft ‘officieel’ aan ongeveer 100 mensen het leven gekost, waarvan de helft is omgekomen in de brand die ontstond na een van de bombardementen van het leger. Het moet één grote chaos geweest zijn. Het Colombiaanse leger bestormde het gebouw, tegelijkertijd werden er allemaal mensen uit het gebouw gehaald en toen de ‘rust’ weer een beetje was wedergekeerd waren de ziekenhuizen niet voorbereid op de hoeveelheid lijken die werden binnengebracht.  En door al die chaos is er een heleboel mis gegaan, of zou ik eigenlijk moeten zeggen dat men de chaos heeft gebruikt om een heleboel mis te laten gaan?

De reactie van het leger was uitermate buiten proportie, maar buiten het feit dat het halve Paleis weggeslagen was en de meeste doden veroorzaakt waren door de brand, blijft het hier helaas niet bij. Een twaalftal mensen is namelijk wel uit het Paleis gered, maar zijn vervolgens nooit thuisgekomen. En met nooit bedoel ik ook echt nooit.  Wat er precies met hen is gebeurd weet niemand, maar er bestaat video materiaal waarop te zien is dat ze levend het Paleis verlaten. In de dagen die volgden kregen de meeste van hun familieleden bedreigende anonieme telefoontjes met de mededeling dat hun geliefden werden vastgehouden (en gemarteld) en dat ze ze vooral niet moesten gaan zoeken.  Daarna volgde er radiostilte en begon er een jarenlange zoektocht naar opheldering en antwoorden. Een zoektocht die ondertussen al 26 jaar voortduurt.

Dit soort praktijken die de naam ‘gedwongen verdwijningen’ hebben gekregen zijn niet ongewoon in Latijns-Amerika. Ooit ‘uitgevonden’ in Nazi Duitsland groeide het in de jaren die volgden uit tot een soort van ‘hobby’ voor de gemiddelde Latijns-Amerikaanse dictator of militair regime (Maar ook in een ‘democratie’ als Colombia werd de ‘methode’ gebruikt). Een gedwongen verdwijning is een van de ergste misdaden die er is. De ernst van deze misdaad zit hem in de combinatie van: ontnemen van de vrijheid, hier niets over los laten en/of ontkennen dat de persoon gedetineerd is en vervolgens het slachtoffer en de familie iedere vorm van juridische garanties ontzeggen. De meeste slachtoffers ‘verdwijnen’ vervolgens ook letterlijk van de aardbodem, denk hierbij aan: in de zee geflikkerd, in een massagraaf gegooid, in zoutzuur opgelost, verbrand….. en dit alles uitgevoerd door de Staat of mensen binnen de autoriteit van de Staat.

De meeste mensen die tijdens deze ‘Holocaust van het Paleis van Justitie’ zijn verdwenen werkte in de cafetaria van het Paleis. Ik begreep eerder nooit helemaal waarom juist zij verdwenen, maar het is me al lezende langzaam duidelijk geworden. Het leger dacht namelijk dat de wapens via de cafetaria waren binnengesmokkeld en dus waren alle werknemers verdacht. Daarnaast werd ook iedereen die er niet uitzag als een rechter of werknemer binnen het Paleis gezien als een verdachte. Alle ‘verdachten’ werden na bevrijding apart gehouden en op hardhandige wijze ondervraagd. Enkelen zijn met de schrik vrijgekomen, maar tot op de dag van vandaag zijn er nog steeds elf mensen spoorloos. Elf mensen die men wel levend uit het Paleis heeft zien komen, maar waar men vervolgens nooit meer iets van vernomen heeft.

De beheerder van de cafetaria, Luis, werkte normaalgesproken samen met zijn vrouw in het Paleis. Luis was op de bewuste 6 november, zoals altijd, aan het werk. Zijn vrouw was er die dag niet, zij was met zwangerschapsverlof omdat ze net was bevallen van hun eerste dochtertje, Carmen. Amper een paar weken oud, had Carmen natuurlijk geen idee van wat er die dag allemaal gebeurde, maar feit is wel dat haar vader nooit meer thuis is gekomen. Ik ken Carmen niet, wel is ze net zo oud als ik, namelijk 26 jaar. En al deze 26 jaar heeft haar moeder, maar ook zij gezocht en gewacht op antwoord. Een antwoord op wat er toch in ‘Gods naam’ met haar vader gebeurd is.

De familie van Luis, maar ook de andere families vechten, zoeken en wachten al 26 jaar op een onderzoek, op de waarheid en op gerechtigheid. Het Inter-Amerkikaans Mensen Rechtenhof gaat hopelijk de Staat dwingen de waarheid eindelijk boven tafel te krijgen. Maar vele ouders van de slachtoffers zijn ondertussen al overleden. Zij moesten leven maar ook sterven met de wetenschap nooit te zullen weten wat er met hun zoon of dochter is gebeurd.

Vanmiddag ben ik even naar het ‘plaza Bolivar’ gelopen om een foto te maken van het nieuwe Paleis van Justitie. Het was een regenachtige dag en het plein lag er een beetje grauw bij. Het mocht echter niet ontbreken aan een handje vol toeristen, verkopers, een paar lama’s en pony’s, een eenmansprotest aan de voet van het standbeeld van Simon Bolivar, een slapende zwerver (met een vuilniszak als dekentje) en de zwerm duiven die dit plein bewoont. Aan het plein ligt het Paleis van Justitie, statig en zwijgzaam maar met de indringende tekst ‘Colombianen, de wapens hebben ons onze onafhankelijkheid gegeven, de wetten zullen ons onze vrijheid geven’. Terwijl de bedrijvigheid doorgaat, sta ik even stil. Voorbij komt wat ik afgelopen weken allemaal gelezen heb. Ik denk aan de slachtoffers en  families waarvoor het ‘Paleis van Justitie’ een hele andere betekenis gekregen heeft. Ik lees nog één keer de lege woorden die op het Paleis staan. Ik knik bemoedigend naar de man van het eenmansprotest (iets over vreedzame vrede) en dan ga ik weer op huis aan.

Ps. De namen Luis en Carmen zijn fictieve namen, helaas is dit de enige fictie aan het hele verhaal.....